Δεν μπορώ παρά να ξεκινήσω το σημείωμα αυτό με τα πιό θερμά μου συγχαρητήρια, προς τον σκηνοθέτη, τον Γιάννη Καλαβριανό, τους ηθοποιούς, και τους άλλους συντελεστές της παράστασης «Βελλερεφόντης –παλεύοντας με τα τέρατα», που γέννησε το Εργαστήρι Αρχαίου Δράματος, μέσα σε μόλις είκοσι μέρες, και είχα την χαρά να παρακολουθήσω στο Αρχαίο Θέατρο των Φιλίππων, την Δευτέρα 20 Αυγούστου 2018 και για την ακρίβεια, δίπλα στο κοίλο του Αρχαίου Θεάτρου. Ρεαλιστικό και εμπνευσμένο ήταν το κείμενο, που ανέδειξε με τον καλύτερο τρόπο έναν ξεχασμένο αρχαίο μύθο, αξιοποιώντας λίγα μόνο στοιχεία που σώθηκαν, αλλά και με τον συνδυασμό των πολλών αναφορών, σε διάφορα άλλα αρχαία κείμενα. Η σκηνοθετική παρουσίαση της παράστασης, έγινε με συνοχή και περιγραφική σαφήνεια, με σκηνοθετικά ευρήματα, που είχαν να κάνουν μόνο με την σωστή και απέριττη έκφραση και κίνηση των ταλαντούχων νέων ηθοποιών, με λιτά κοστούμια, χωρίς σκηνικά, αλλά αξιοποιώντας με τον καλύτερο τρόπο το φυσικό σκηνικό του χώρου, έξω από τη δυτική πύλη της σκηνής, στοιχεία που καθήλωσαν του θεατές για 35 λεπτά την ώρας.
Απίστευτο σκηνοθετικό εύρημα ήταν ο Πήγασος, που στο τέλος της παράστασης «πετούσε» στα επάνω θεωρεία του αρχαίου θεάτρου, και οι θεατές ήμασταν σίγουροι ότι τον βλέπαμε να κινείται εκεί μακριά, ψηλά στον ουρανό, τον ίδιο τον Πήγασο, …αυτοπροσώπως, να παιχνιδίζει, να χαίρεται την ελευθερία του, να ανεβοκατεβαίνει στα διαζώματα, και να μας βλέπει από εκεί, τόσο μικρούς, όσο μικρούς έβλεπε ο Δίας από τον Όλυμπο τον Βελλερεφόντη, όταν πετώντας με τον Πήγασο, προσπαθούσε να προσεγγίσει τους Θεούς.
Όχι! Όχι! Δεν θα επιχειρήσω καμιά κριτική. Άλλωστε ποιος είμαι εγώ για να κρίνω μια θεατρική παράσταση, και μάλιστα αρχαίου δράματος, όπως μου είπε πριν από λίγες μέρες κάποιος «ειδικός». «Εσύ, μου είπε, άλλωστε, δεν έρχεσαι στις παραστάσεις, δεν βλέπεις θέατρο». Και τόλμησα να τον ρωτήσω, δειλά: «Το θέατρο, νομίζεις ότι είναι υπόθεση λίγων και ειδικών;;; Δεν είναι το σχολείο που απευθύνεται προς όλους»;;; «Ναι, (συμφώνησε), αλλά πρέπει να έχεις και κάποια θεατρική παιδεία (διαφώνησε)». Που να ξέρει ο νεοέλληνας ξερόλας, ότι από παιδάκι πήγαινα στο Αρχαίο Θέατρο Φιλίππων και ότι για περισσότερα από 35-40 χρόνια δεν έχανα παράσταση του Φεστιβάλ Φιλίππων, αφού λόγω του ότι «γεννήθηκα» και ανδρώθηκα μέσα στο Αρχαιολογικό Μουσείο της Καβάλας (που είχε τη φροντίδα του Φεστιβάλ, λόγω του Λαζαρίδη), από την εποχή που ήταν στον κόμβο του Φαλήρου, είχα τη δυνατότητα να μην πληρώνω εισιτήριο, όπως άλλωστε και στη συνέχεια ως δημοσιογράφος. Που να ξέρει, ότι στα πρώτα χρόνια του Φεστιβάλ Φιλίππων, πολλούς ηθοποιούς του ΚΘΒΕ, τους φιλοξενούσαμε στο πατρικό μου σπίτι στην Δεξαμενή, όπου φιλοξενήθηκε εκεί μια ή δυο φορές και ο πρώτος καλλιτεχνικός Διευθυντής του ΚΘΒΕ και ιδρυτής του Φεστιβάλ Σωκράτης Καραντινός. Δεν είδα και πολλές παραστάσεις! Με έναν πρόχειρο απολογισμό, πάνω από 700. Μόνο! (Ζητώ συγνώμη από τους αναγνώστες, για την προσωπική αναφορά).
Είναι γνωστό, ότι στην Ελληνική μυθολογία, τίποτα δεν ήταν τυχαίο. Έτσι λοιπόν, ο Ιππόνοος (με μυαλό ίππου, δηλαδή δυνατός, ακαταμάχητος, ατρόμητος, πέρα από την ανθρώπινη λογική), όταν ήταν νέος, υποτίθεται ότι σκότωσε κάποιον τύραννο (κατ’ άλλους τον αδελφό του) της Κορίνθου, τον Δηλιάδη, ή Πειρήνη ή Βελλέριο, οπότε ονομάστηκε Βελλερεφόντης με την προσθήκη του -φόντης=φονιάς. Ακόμη, όμως και το Βελλέριος, είχε τη δική του σημασία, δεδομένου, ότι από σχετικές αναλύσεις μελετητών, συμπεραίνω πως το Βελλέριος προέρχεται από το έλλερος που σημαίνει κακός. Ωστόσο, ο Βελλερεφόντης περιγράφεται ως ένας άνθρωπος με αρχές, αφού δεν ενέδωσε στην πρόκληση βασίλισσας Άντειας, συζύγου του βασιλιά της Τύρινθας Προίτο, όπου κατέφυγε μετά το φονικό που έκανε. Για να τον εκδικηθεί η Άντεια, τον κατηγόρησε στον βασιλιά ότι της ρίχτηκε, αλλά αυτός δεν μπορούσε να τον σκοτώσει, υπακούοντας σε έναν παλιό νόμο, που έλεγε ότι δεν μπορούσε να σκοτώσει κάποιον με τον οποίο έφαγε μαζί του. Του έδωσε λοιπόν ένα γράμμα να το πάει στον πεθερό του τον Ιοβάτη βασιλιά της Λυκίας, στο οποίο έγραφε να σκοτώσει τον φέροντα την επιστολή. Κι αυτός, όμως, δεν μπορούσε να τον σκοτώσει, γιατί φιλοξένησε τον Βελλερεφόντη πριν διαβάσει το γράμμα και υπάκουσε στον ίδιο νόμο. Έτσι του έδωσε τρεις «αποστολές», βέβαιος ότι δεν θα τα καταφέρει. Να σκοτώσει την Χίμαιρα, πράγμα που κατάφερε με τη βοήθεια του Πήγασου και της θεάς Αθηνάς. Μετά τον έστειλε να πολεμήσει εναντίον ενός αγαπημένου λαού των θεών, των Σολύμων, τους οποίους νίκησε και τέλος τον έστειλε ενάντια στις Αμαζόνες κι όταν επέστρεφε νικητής κι απ’ αυτή την αποστολή, έπεσε σε ενέδρα από τους καλύτερους πολεμιστές της Λυκίας, τους οποίους επίσης νίκησε. Τότε τον αναγνώρισε ο βασιλιάς σαν γόνο των θεών, (ήταν θνητός γιος του Ποσειδώνα) του έδωσε για γυναίκα του την (άλλη) κόρη του και το μισό βασίλειο. Όταν ο Βελλερεφόντης θεώρησε εαυτόν ημίθεο και θέλησε να προσεγγίσει με τη βοήθεια του Πήγασου, τον Όλυμπο, τότε ο Πήγασος τον έριξε, και πέφτοντας από μεγάλο ύψος σε βατσινιές, έμεινε τυφλός και κουτσός.
Ακόμη και ο πιο ικανός, ο πιο δυνατός, ο πιο αγαπητός στους θεούς, μπορεί να παρασυρθεί από τις ανθρώπινες αδυναμίες του και να θεωρήσει ότι βρίσκεται μέσα του κάτι το θεϊκό, ότι είναι περισσότερο από ένας απλός ήρωας. Ένας ημίθεος. Και τότε, να θυμώσει του Θεούς που θα τον τιμωρήσουν. Το συμπέρασμα είναι ότι δεν γίνεσαι αθάνατος, αλλά γεννιέσαι. Και ο μύθος συμβουλεύει να ζούμε χωρίς έπαρση, με σώφρονα σκέψη, όσο κι αν μας ευνοήσει η ζωή (οι Θεοί) και μας ηρωοποιήσει. Δείχνει τι μπορούν να πάθουν ακόμη κι εκείνοι που δάμασαν τους Πήγασους, σκότωσαν τις Χίμαιρες, νίκησαν τις Αμαζόνες, όταν τα βάλουν με τη μοίρα και τους Θεούς, όταν θα θελήσουν να φτάσουν στον ουρανό, χάνοντας το μέτρο και το δίκιο τους.
Γιώργος Γανίτης
