Τι είναι το STEM και το STEAM; Ένας οδηγός για γονείς και εκπαιδευτικούς
Τι είναι το STEM; Ποια είναι η διαφορά μεταξύ STEM και STEAM; Το STEM δεν είναι κάτι καινούριο, αλλά γίνεται ιδιαίτερος λόγος περί αυτού τα τελευταία χρόνια, καθώς οι εκπαιδευτικοί αναζητούν πιο αποτελεσματικούς και ουσιαστικούς τρόπους για να προσελκύσουν το ενδιαφέρον των μαθητών τους.
Το STEM δημιουργείται από τα ακρωνύμια των αγγλικών λέξεων Science, Technology, Engineering, Mathematics και σημαίνει επιστήμη, τεχνολογία, μηχανική και μαθηματικά. Εναλλακτικά, το STEAM σημαίνει επιστήμη, τεχνολογία, μηχανική, τέχνη (Art) και μαθηματικά. Η προσθήκη της τέχνης Art (τέχνης) στο STEM, για τη δημιουργία του STEAM, αφορά την ενσωμάτωση της δημιουργικής σκέψης και των εφαρμοσμένων τεχνών σε πραγματικές καταστάσεις. Η τέχνη δεν είναι απλώς εργασία σ’ ένα στούντιο. Η τέχνη αφορά την ανακάλυψη και τη δημιουργία έξυπνων και καλαίσθητων φιλικών προς τον άνθρωπο και το περιβάλλον τρόπων επίλυσης προβλημάτων, ενσωμάτωσης αρχών, ή παρουσίασης πληροφοριών. Η εκπαίδευση STEAM, είναι πολύ περισσότερο από το να κολλάει κανείς όλα τα παραπάνω αντικείμενα μαζί. Είναι μία φιλοσοφία της εκπαίδευσης που αγκαλιάζει τις δεξιότητες διδασκαλίας και τα μαθήματα με τρόπο που μοιάζει με την πραγματική ζωή.
Πώς είναι σημαντική η εκπαίδευση του STEΑM;
Το βασικό στοιχείο του STEAM, είναι η ολιστική προσέγγιση της εκπαίδευσης. Αντί να διδάσκουν επιστημονικά μαθήματα ως ανεξάρτητα αντικείμενα μάθησης, τα μαθήματα διδάσκονται ως ένα ολοκληρωμένο αντικείμενο διεπιστημονικής μάθησης. Το STEAM ευθυγραμμίζεται με τον τρόπο που οι άνθρωποι εργάζονται, για να αντιμετωπίσουν τα προβλήματα της καθημερινότητάς τους. Και αυτό κάνει το STEAM μία εξαιρετική μέθοδο διδασκαλίας και μάθησης. Με το STEAM διδάσκονται δεξιότητες, με τον τρόπο που θα χρησιμοποιηθούν από το παραγωγικό δυναμικό στον πραγματικό κόσμο της παραγωγής. Σπάνια μία δουλειά απαιτεί μόνο ένα σετ δεξιοτήτων, όπως π.χ. μαθηματικά. Φανταστείτε έναν αρχιτέκτονα, που χρησιμοποιεί την επιστήμη, τα μαθηματικά, τη μηχανική, την τεχνολογία και την τέχνη, για να κάνει τη δουλειά του. Τα αντικείμενα αυτά, δεν έχουν παραγωγική έννοια από μόνα τους, αλλά όταν συνδυάζονται επιτρέπουν στον αρχιτέκτονα να σχεδιάζει σύνθετα και καλαίσθητα κτίρια.
Το STEAM δεν είναι κάτι νέο, είναι απλά ένας τρόπος κατανόησης και εφαρμογής μιας ολιστικής μορφής μάθησης, που μοιάζει με την πραγματική ζωή. Αντί να διδάσκονται τα μαθηματικά ξεχωριστά από τη φυσική, μπορούν να διδαχθούν μαζί, με τρόπο που να δείχνει πώς η γνώση από τα δύο αυτά πεδία συμπληρώνει και υποστηρίζει η μία την άλλη.
Πώς θα βελτιώσει το STEAM τη μάθηση των παιδιών;
Οι θέσεις εργασίας στον πραγματικό κόσμο είναι διεπιστημονικές. Πρέπει, επομένως, τα παιδιά να εκπαιδευτούν στο πώς τα διάφορα μαθήματα ενσωματώνονται και συνεργάζονται μεταξύ τους. Πρέπει να αναπτύξουν πολύμορφα σύνολα δεξιοτήτων και ένα πάθος για εξερεύνηση και ανάπτυξη. Δεν χρειαζόμαστε παιδιά να απομνημονεύουν τυχαία γεγονότα πια. Όταν κάνω μία συζήτηση με κάποιον, μπορώ να βγάλω το τηλέφωνό μου και σε λίγα δευτερόλεπτα, να έχω ότι πληροφορία θέλω. Η εκπαίδευση δεν αφορά, πλέον, την απομνημόνευση γεγονότων. Αντ’ αυτού, πρέπει να μάθουν πώς να σκέφτονται κριτικά και να αξιολογούν τις πληροφορίες. Πώς να εφαρμόσουν τη γνώση, την έρευνα και τις δεξιότητες, για την επίλυση προβλημάτων. Οι δεξιότητες πρέπει να διδάσκονται με ένα εφαρμοσμένο τρόπο, ως μέρος ενός μεγαλύτερου συνόλου, παρά με την παραδοσιακή προσέγγιση των μεμονωμένων αντικειμένων.
Το STEAM περιλαμβάνει τα 4C Creativity (δημιουργικότητα), Collaboration (συνεργασία), Critical Thinking (κρίσιμη σκέψη) και Communication (επικοινωνία) που αναγνωρίζονται ως βασικά στην εκπαίδευση του 21ου αιώνα.
Το πιο σημαντικό έγκειται στο ότι, με την ενσωμάτωση αρχών που βασίζονται στις απαιτήσεις και με ένα εξαιρετικά προσαρμόσιμο πλαίσιο που ταιριάζει στις διαφορετικές ανάγκες των μαθητών, το STEAM βοηθά στην καλλιέργεια της αγάπης για μάθηση. Και το πιο σημαντικό δώρο που η εκπαίδευση μπορεί και πρέπει να δώσει σ’ ένα μαθητή, είναι η αγάπη του για μάθηση.
Ποια είναι τα προβλήματα με την εκπαίδευση STEAM;
Μία από τις μεγαλύτερες ανησυχίες που ακούω από δασκάλους που θα ήθελαν να ασχοληθούν με εκπαίδευση STEAM, είναι η έλλειψη πόρων. Η χρηματοδότηση της νέας τεχνολογίας, η εκπαίδευση στον τρόπο χρήσης της νέας τεχνολογίας, καθώς και η γνώση για το πώς αυτή να χρησιμοποιηθεί αποτελεσματικά ως εργαλείο μάθησης, είναι όλες περιοχές στις οποίες οι εκπαιδευτικοί πρέπει και οφείλουν να εκπαιδευτούν.
Ένας άλλος τομέας, με τον οποίο οι δάσκαλοι βρίσκονται αντιμέτωποι είναι το υπάρχον σύστημα, το οποίο επικεντρώνεται στην αξιολόγηση και τους βαθμούς και όχι σε ένα πρόγραμμα που προάγει την καινοτομία, τη δημιουργικότητα, τις δεξιότητες κριτικής σκέψης και τις ικανότητες επίλυσης προβλημάτων. Αυτά τα τελευταία, δεν είναι κάτι που μπορεί εύκολα κάποιος να τα πακετάρει και να τα αξιολογήσει.
Υπάρχει, δυστυχώς και το γεγονός ότι μερικοί δάσκαλοι απλά δεν ενδιαφέρονται να μάθουν πώς να διδάσκουν STEAM. Προτιμούν, ίσως για δική τους ευκολία, να παραμείνουν στα ξεχωριστά αντικείμενα.
Πώς τα παιδιά θα ενδιαφερθούν για το STEAM;
Το STEAM ευθυγραμμίζεται πάρα πολύ με τον τρόπο που τα μυαλά των παιδιών μαθαίνουν και εργάζονται από πολύ νεαρή ηλικία. Ο καλύτερος τρόπος για να προωθηθεί η αγάπη του παιδιού για STEAM, είναι να ενθαρρυνθεί η περιέργεια τους. Από νεαρή ηλικία πρέπει τα παιδιά να ενθαρρύνονται να ρωτούν, να εξερευνούν και να παίζουν. Πρέπει να εντοπίζονται τα πάθη τους και να ενθαρρύνονται να τα κυνηγήσουν, ακόμα κι αν αυτά αλλάζουν από εβδομάδα σε εβδομάδα, πράγμα απολύτως φυσιολογικό, ειδικά για τα μικρότερα παιδιά. Όλοι θα εκπλαγούν, για το που μπορούν τα παιδιά να φτάσουν όταν παθιαστούν με τη μάθηση.
Από το νηπιαγωγείο στο δημοτικό σχολείο μέχρι και το γυμνάσιο, η εκπαίδευση STEAM θα βοηθήσει τα παιδιά να γίνουν καινοτόμοι ενήλικες, με εξαιρετικά κριτική σκέψη και δεξιότητες επίλυσης προβλημάτων. Δεξιότητες που θα χρειαστούν οι μελλοντικές γενιές σ’ ένα κόσμο, που όλο και περισσότερο κατευθύνεται από την τεχνολογία.
Η εκπαιδευτική ρομποτική ιδανικό εργαλείο STEAM.
Η εκπαιδευτική ρομποτική, όταν αντιμετωπίζεται ως εργαλείο μάθησης και όχι ως διαγωνιστικό παιχνίδι, είναι ένα αντικείμενο που προσφέρεται ιδιαίτερα για την εκπαίδευση STEAM, γιατί διαθέτει όλα εκείνα τα απαραίτητα χαρακτηριστικά. Είναι παιχνίδι, τα παιδιά μαθαίνουν παίζοντας. Είναι διεπιστημονική, εμπεριέχει και τα πέντε επιστημονικά πεδία STEAM και επί πλέον την πληροφορική. Είναι συνεργατική, τα παιδιά μαθαίνουν να συνεργάζονται, όπως θα υποχρεωθούν να κάνουν όταν θα βγουν στην παραγωγή, καθώς οι εργασίες είναι ομαδικές.
Παρέχει στα παιδιά δομημένο τρόπο σκέψης, απαραίτητο χαρακτηριστικό του μελλοντικού επιστήμονα, είτε πρόκειται για δικηγόρο, είτε για γιατρό, είτε για μηχανικό, είτε για οποιαδήποτε άλλη επιστημονική ειδικότητα, είτε για απλό τεχνίτη.
Η εμπειρία
Το Κέντρο Τεχνολογικής Έρευνας Ανατολικής Μακεδονίας-Θράκης, στο οποίο ήμουν διευθυντής από το 2010 έως και τον Σεπτέμβριο του 2018, είναι πρωτοπόρο στην εκπαιδευτική ρομποτική σε πανελλαδικό επίπεδο, καθώς δημιούργησε δικές του εκπαιδευτικές πλατφόρμες και τις χρησιμοποίησε για την εκπαίδευση εκατοντάδων παιδιών, από 6 έως και 16 ετών, κάθε χρόνο, στους Νομούς Καβάλας, Δράμας και Ξάνθης. Για τη δράση του αυτή βραβεύτηκε το 2016 και το 2017 με έπαινο και με το ασημένιο βραβείο, αντίστοιχα, του Educational Business Awards (βραβεία εκπαιδευτικής δραστηριότητας), που είναι μία δράση βράβευσης των πλέον καινοτόμων πρακτικών εκπαίδευσης πανελλαδικά.
Η πρόταση
Με βάση την μεγάλη εμπειρία που αποκτήθηκε μέσα από αυτή την δραστηριότητα πρότεινα την δημιουργία ενός πανεπιστήμιου παιδιών, η νομική μορφή τους οποίου μένει να διερευνηθεί. Σε κάθε περίπτωση ο στόχος θα είναι να είναι συνδεμένο με το υπό δημιουργία Διεθνές Πανεπιστήμιο Ελλάδας και τους Δήμους των νομών Καβάλας και Δράμας, στους οποίους το νέο πανεπιστήμιο θα έχει σχολές, με έδρα την Καβάλα. Η μέχρι τώρα συζητήσεις μου με την ηγεσία του ΤΕΙ ΑΜΘ, των δημάρχων αλλά και κάποιων υποψήφιων δημάρχων των δήμων των δυο νομών βρήκαν θετικότατη ανταπόκριση απ’ όλους. Εύχομαι και πιστεύω ότι αυτή η θετική ανταπόκριση θα μετατραπεί σε πράξη για το καλό των παιδιών των Νομών Καβάλας και Δράμας και ότι θα βρει μιμητές από τα άλλα ΑΕΙ και τους Δήμους της χώρας.
Δρ. Δημήτρης Πογαρίδης,
πτώην καθηγητής Τ.Ε.Ι. Α.Μ.-Θ.
