Το Ινστιτούτο Κοινωνικών Κινημάτων και Ιστορίας Καπνού αναδεικνύει το χρονικό της λεηλασίας του μηχανολογικού εξοπλισμού του κτηρίου του πρώην Εθνικού Οργανισμού Καπνού στην Καβάλα. Στο δελτίο Τύπου που απέστειλε αναφέρονται τα ακόλουθα: «Με αφορμή το ερευνητικό πρόγραμμα με τίτλο: «ANAΔEIΞH KAI AΣTIKH ENTAΞH ΠOΛITIΣMIKOY AΠOΘEMATOΣ KAΠNAΠOΘHKΩN-EΠANAXPHΣH THΣ KAΠNAΠOΘHKHΣ E.O.K. ΣTHN ΠOΛH THΣ KABAΛAΣ, ΓIA THN KOINΩNIKH KAI EΠIXEIPHMATIKH AΞIOΠOIHΣH THΣ ME XPHΣH TEXNOΛOΓIAΣ blockchain», θα αναφερθούμε στο χρονικό λεηλασίας του μηχανολογικού εξοπλισμού του πρώην κτιρίου του ΕΘΝΙΚΟΥ ΟΡΓΑΝΙΣΜΟΥ ΚΑΠΝΟΥ (Ε.Ο.Κ.). Ευχόμαστε τα αποτελέσματα του ερευνητικού προγράμματος, να οδηγήσουν στην πλήρη αξιοποίηση και ανάδειξη του πρώην κτιρίου του Ε.Ο.Κ.
ΜΗΧΑΝΟΛΟΓΙΚΟΣ ΕΞΟΠΛΙΣΜΟΣ Ε.Ο.Κ.-ΛΕΗΛΑΣΙΑ ΒΑΙΝΟΥΣΑ ΠΡΟΣ ΟΛΟΚΛΗΡΩΣΗ
Το χρονικό μιας προαναγγελθείσης καταστροφής
Πράξη πρώτη
Το 2016 και δύο μέρες προ του Αγίου Πνεύματος, κληθήκαμε από τον καθηγητή Γιάννη Κίζη και την μελετητική του ομάδα (στην οποία είχε ανατεθεί η μουσειολογική μελέτη του Μουσείου Καπνού του Δήμου Καβάλας, με χρηματοδότηση από τον ΠΑ.ΣΥ.ΒΙ.Μ.Ε.Ε.Κ- σύνδεσμο των καπνεμπόρων) να τους ξεναγήσουμε στα μηχανήματα επεξεργασίας καπνού του Ε.Ο.Κ. που βρίσκονται στους δύο τελευταίους ορόφους του κτιρίου.
Προς μεγάλη έκπληξη όλων μας, είδαμε δύο άτομα να επιχειρούν να λεηλατήσουν τα μηχανήματα επεξεργασίας καπνού του 3ου και 4ου ορόφου του Ε.Ο.Κ. (σπασμένες κλειδαριές, βγαλμένοι κινητήρες της Κ.Η.Μ. από τα μηχανήματα να είναι στο δάπεδο κ.λπ., καταστροφή νιπτήρων, βγαλμένοι νιαγάρες από τις τουαλέτες που ήταν από χυτοσίδηρο μαντέμ κ.λπ., όπως φαίνονται στις φωτογραφίες). Τους σταματήσαμε και τους είπαμε να φύγουν, να μην ξαναπατήσουν στο κτίριο και να μην πειράξουν τίποτα, γιατί άλλως θα τους καταγγείλουμε στην αστυνομία. Τα δύο άτομα αποχώρησαν. Διαπιστώσαμε, επίσης, ότι υπήρχε εγκατεστημένος γερανός στο παράθυρο του φωταγωγού και είχαν, μάλιστα, γκρεμίσει τον τοίχο, για να κατεβάζουν απρόσκοπτα μηχανήματα και εξαρτήματα αυτών από τον φωταγωγό στο ισόγειο του κτιρίου. Επίσης, βρήκαμε μεγάλο κόφτη και μεγάλες πορτοκαλί σακούλες απορριμμάτων του Δήμου Καβάλας. Οι παραπάνω καταστρεπτικές ενέργειες, φαίνεται να ελάμβαναν χώρα επί μακρού χρονικού διαστήματος. Αμέσως μετά του Αγίου Πνεύματος, ανεβήκαμε πάλι στους ορόφους, για να δούμε τι απέγινε. Με πολύ μεγάλη έκπληξη διαπιστώσαμε, ότι κάποιοι κατάφεραν να καταστρέψουν όλους τους ηλεκτρολογικούς πίνακες και τις καλωδιώσεις ηλεκτροδότησης των μηχανημάτων προκαλώντας τεράστιες ζημιές. Ο στόχος τους ήταν, να αχρηστεύσουν τα συγκροτήματα των μηχανημάτων επεξεργασίας καπνού. Το γεγονός αυτό το καταγγείλαμε στην αστυνομία και δώσαμε μάλιστα καταθέσεις. Ενημερώσαμε παράλληλα και την δημοτική Αρχή. Η υπόθεση όμως μπήκε στο αρχείο, γιατί η αστυνομία δεν βρήκε τους δράστες! Άξιο απορίας είναι, ότι κανείς δεν είδε τίποτα και δεν άκουσε κανέναν θόρυβο. Φαίνεται ότι οι δράστες ήταν αόρατοι! Σημειωτέον ότι, η δημοτική Αρχή είχε κάνει ήδη δεκτή την πρόταση του Ι.Κ.Κ.Ι.Κ., για την δημιουργία Μουσείου Βιομηχανικής Κληρονομιάς. Μάλιστα, ζήτησε εγγράφως από την Περιφέρεια, να της δοθεί ο χώρος για την δημιουργία του.
Πράξη δεύτερη
Το Ι.Κ.Κ.Ι.Κ., με έγγραφο του στις 30/6/2017, ζήτησε την παρέμβαση της Υπηρεσίας Νεωτέρων Μνημείων και Τεχνικών Έργων Ανατολικής Μακεδονίας-Θράκης, προκειμένου να διασωθούν τα μηχανήματα επεξεργασίας καπνού του Ε.Ο.Κ. Να διασωθεί, δηλαδή, η βιομηχανική μας κληρονομιά! Στις 25/4/2018, η ως άνω Υπηρεσία εγγράφως συγκεκριμένα αναφέρει για τον μηχανολογικό εξοπλισμό, ότι έχει διασωθεί in situ ένα εντυπωσιακό μεγάλο μέρος του και συγκεντρώνει το υλικό για την καταγραφή και τεκμηρίωση προς την κατεύθυνση χαρακτηρισμού των μηχανημάτων ως «νεώτερα κινητά μνημεία». Επίσης, απαγορεύει κάθε επέμβαση, ή εργασία, στο υπό χαρακτηρισμό ακίνητο σύμφωνα με τον νόμο 3028/2002. Επιπλέον, καλεί τους φερόμενους ιδιοκτήτες να φροντίσουν για την άμεση σφράγιση των χώρων και την αποτροπή μεταφοράς του αυθεντικού υλικού εκτός του ακινήτου (μηχανήματα, στοιχεία του κτιριακού εξοπλισμού, όπως παλιά κουφώματα, αρχεία κ.λπ.).
Στις 16/10/2018, η ως άνω Υπηρεσία ζητάει από το Υπουργείο Πολιτισμού τον χαρακτηρισμό, ή μη, ως νεώτερο μνημείο του κτιρίου και του εξοπλισμού αυτού. Στο έγγραφο αυτό, πέραν των άλλων, αναφέρονται ονομαστικά όλα τα μηχανήματα. Επίσης, γίνεται ειδική αναφορά στην απαραίτητη διάσωση των εμβόλων των πατητικών μηχανών που βρίσκονται στον δεύτερο όροφο, χωρίς τα οποία δεν είναι δυνατό να επαναλειτουργήσει το σύνολο της εγκατάστασης.
Πράξη Τρίτη
Όπως προαναφέραμε, η Υπηρεσία Νεωτέρων Μνημείων και Τεχνικών Έργων Ανατολικής Μακεδονίας-Θράκης, είχε κάνει στο έγγραφο της ειδική αναφορά για την διάσωση των εμβόλων των πατητικών μηχανών που βρίσκονται στον δεύτερο όροφο, χωρίς τα οποία δεν είναι δυνατό να επαναλειτουργήσει το σύνολο της εγκατάστασης. Τα έμβολα αφαιρέθηκαν από τις πατητικές μηχανές, όπως φαίνεται στην φωτογραφία 14, που τραβήχτηκε στις 24/11/2022 και από την φωτογραφία 15, τραβηγμένη στις 6/4/2023, όπου τα έμβολα έχουν εξαφανιστεί!
Πράξη Τετάρτη
Η Δ.Ο.Υ. Καβάλας έχει εγκαταστήσει το Αρχείο της στον 3ο όροφο, όπου ως γνωστόν είναι εγκατεστημένες οι πατητικές μηχανές και το προυγραντικό μηχάνημα του ενός εκ των δύο υπαρχόντων συγκροτημάτων επεξεργασίας καπνού. Ο χώρος αυτός, είναι περίπου 700τ.μ.
Πράξη πέμπτη-επίλογος
Δυστυχώς, για την πόλη μας, χάθηκε μία ευκαιρία να αποκτήσει ένα μουσείο βιομηχανικής κληρονομιάς, με μηχανήματα μάλιστα ελληνικής κατασκευής και ελληνικής σχεδίασης. Στο κτήριο, επίσης, υπήρχαν τραπεζαρία, ντουζ, ιματιοθήκες κ.λπ. Αυτά θα μπορούσαν να αποτελέσουν μαρτύρια για την μελέτη της υγιεινής και ασφάλειας των εργαζομένων και της εργασιακής τους κοινωνικής ζωής. Το μουσείο αυτό, θα μπορούσε να συνδεθεί με τις Σχολές Μηχανικών των δύο πανεπιστημίων, του ΔΙ.ΠΑ.Ε. και του Δ.Π.Θ. Φανταστείτε, επίσης, ένα Δημαρχιακό Μέγαρο συνδεδεμένο με την βιομηχανική και κοινωνική ιστορία του καπνού, με ένα μίνι συνεδριακό κέντρο των 400, ή 500τ.μ. και έναν άλλον χώρο, επίσης 400-500τ.μ., υγειονομικού ενδιαφέροντος, ή ότι άλλο μπορούμε να φανταστούμε (ο τελευταίος όροφος έχει καταπληκτική θέα). Το κόστος για το μοναδικό αυτό βιομηχανικό μουσείο, με τα δύο συγκροτήματα του, θα ήταν μόνο το καθάρισμα των πατωμάτων από τις κουτσουλιές, το βάψιμο των εσωτερικών τοίχων και η αντικατάσταση των σπασμένων και ραγισμένων τζαμιών. Σήμερα, για να φτιαχτούν μόνο τα μηχανήματα, αν φτιάχνονται, τώρα χρειάζονται αρκετές χιλιάδες ευρώ.
