Σχεδόν ένα μήνα μετά τη λήξη του 18ου φεστιβάλ Παπαϊωάννου, το οποίο πραγματοποιήθηκε από 24/2/2018 έως και 27/3/2018 στην πόλη μας, την Καβάλα, μπορούμε, πλέον, να κάνουμε μία κριτική αποτίμηση, αλλά κυρίως -και πιο σημαντικό- να δώσουμε κάποιες προτάσεις, για τη βελτίωση και διεύρυνση (επιτέλους) αυτού του πολιτιστικού θεσμού. Θα χρησιμοποιήσουμε ως σημείο αναφοράς δύο σχετικά άρθρα που δημοσιεύτηκαν στον τοπικό Τύπο σχετικά μ’ αυτό το θέμα.
Στο πρώτο, στο οποίο πολύ εύστοχα παρατήρησε ο συντάκτης του, στην εφημερίδα «ΠΡΩΙΝΗ» κατά τις μέρες που «έτρεχε» το φεστιβάλ, δεν θα μπορούσε κάποιος να ξεχωρίσει αν επρόκειτο όντως για φεστιβάλ (και ότι συνεπάγεται αυτό), ή για ένα κύκλο συναυλιών του Δημοτικού Ωδείου Καβάλας (με τη χρηματοδότηση του Δήμου Καβάλας πάντα). Αυτή η απλή ίσως παρατήρηση λέει πολλά: το κυριότερο είναι ότι το «φεστιβάλ» Παπαϊωάννου δεν θυμίζει φεστιβάλ (εξ’ ου και τα εισαγωγικά). Είναι, επίσης, αδιαμφισβήτητο γεγονός ότι και άλλοι πολιτιστικοί φορείς και ωδεία (όπως το ωδείο «Νεάπολις») έχουν διοργανώσει -και συνεχίζουν- παρόμοιες εκδηλώσεις (κάποιες φορές πιο υψηλού επιπέδου, αλλά και κυρίως ευρύτερου ενδιαφέροντος), χωρίς μάλιστα να επιβαρύνουν το ταμείο του Δήμου.
Σ’ ένα άλλο άρθρο, το οποίο είχε δημοσιευτεί στην τοπική εφημερίδα της Καβάλας Κ-ΤΥΠΟΣ (k-tipos.gr) στις 12/01/2018 με τίτλο: «Μπορεί ο Δήμος Καβάλας να βάλει δύο καρπούζια στην ίδια μασχάλη στον πολιτισμό;», ο συντάκτης του έχει μερικές πολύ ενδιαφέρουσες, αλλά και ρεαλιστικές προτάσεις, οι οποίες, δυστυχώς, πέρασαν απαρατήρητες…
Πιο συγκεκριμένα, ο συντάκτης του άρθρου προβαίνει σε πολύ ενδιαφέρουσες προτάσεις σχετικά με το πως θα μπορούσε να διευρυνθεί η θεματολογία του (και συνεπώς η ανταπόκρισή του από ένα ευρύτερο κοινό της Καβάλας και όχι μόνο), αλλά και πώς θα μπορούσε, γενικώς, να καταστεί ένας χειμερινός πολιτιστικός πόλος έλξης, με αφορμή την ενδεχόμενη διοργάνωσή του τη χειμερινή περίοδο.
Ας μας επιτραπεί, λοιπόν, να κάνουμε κάποια εμβόλιμα σχόλια, τα οποία επεκτείνουν ακόμα πιο πολύ το παραπάνω σκεπτικό, αλλά και μπορούν να συνεισφέρουν ώστε να αρχίσουμε, επιτέλους, να σκεφτόμαστε με ένα διαφορετικό τρόπο γι’ αυτό το φεστιβάλ «Γ.Α. Παπαϊωάννου». Να αρχίσουμε, επιτέλους, να σκεφτόμαστε για ένα φεστιβάλ μουσικής, που θα «αγκαλιάσει» και θα προβάλλει πολλά είδη και στιλ μουσικής και θα είναι αντάξιο και αντιπροσωπευτικό του υψηλού καλλιτεχνικού δυναμικού της πόλης μας.
Ως άτομο με σπουδές ανωτάτου επιπέδου στο γνωστικό πεδίο της δυτικής λόγιας μουσικής, είναι μάλλον απροσδόκητη, ή και ακατανόητη για πολλούς, η παρούσα πρόταση από μέρους μου, ωστόσο πιο ρεαλιστική, αλλά και συμφέρουσα για τον πολιτιστικό αυτό θεσμό, τον οποίο θέλουμε να αντανακλά την πόλη της Καβάλας και να ενδιαφέρει την πλειοψηφία των μουσικών και φιλόμουσων της πόλης μας, αλλά και της περιφέρειας.
Είναι γεγονός, ότι την περίοδο του καλοκαιριού η πόλη μας προσφέρει πολλά πολιτιστικά και καλλιτεχνικά θεάματα (εκτός βεβαίως από τα φυσικά της κάλλη: αξιοθέατα και παραλίες), όπως ενδεικτικά αναφέρω το Cosmpopolis, τα Ελευθέρια, το φεστιβάλ Φιλίππων, το Via Egnatia, το Air-Sea Show, αλλά και άλλες εκδηλώσεις που προκύπτουν ως ανεξάρτητες παραγωγές. Θα ήταν λογικό, λοιπόν, κανείς να σκεφτεί πως θα μπορούσε να οργανώσει και να καθιερώσει ένα φεστιβάλ μουσικής κατά τη χειμερινή περίοδο, το οποίο θα μπορούσε να αποτελέσει ένα πολιτιστικό πόλο έλξης για όλη την περιφέρεια (και όχι μόνο). Κάτι ανάλογο, σαφώς όμως πιο μικρής κλίμακας και θεματολογίας, αποτελεί το φεστιβάλ κλασικής μουσικής που διοργανώνεται κάθε Απρίλιο στη γειτονική Ξάνθη από τη Φ.Ε.Ξ. (Φιλοπρόοδο Ένωση Ξάνθης) σε συνεργασία με το Μουσικό Τμήμα του Ιονίου Πανεπιστημίου (καλλιτεχνικός διευθυντής είναι ο Λάμπης Βασιλειάδης, Καβαλιώτης, πιανίστας και διδάσκων στο Ιόνιο Πανεπιστήμιο!).
Για να μη μείνουμε μόνο στην ιδέα, ας προχωρήσουμε σε συγκεκριμένες προτάσεις για το πως θα μπορούσε αυτό το φεστιβάλ να οργανωθεί, να γιγαντωθεί, να ξεφύγει από τα στεγανά ενός κλασικού φεστιβάλ που απευθύνεται σε 100 άτομα (κι αν) σε κάθε συναυλία, να διευρύνει τον χαρακτήρα και τη θεματολογία του (και άρα και το κοινό του):
- Με τη συνεργασία ωδείων, πολιτιστικών φορέων και καλλιτεχνικών δυνάμεων της πόλης μας, το πρόγραμμα αυτού του φεστιβάλ θα καλύπτει ένα ευρύ φάσμα μουσικών ειδών και στιλ, όπως κλασική, λαϊκή-παραδοσιακή, ρεμπέτικη, σύγχρονα ρεύματα, ηλεκτρονική κ.λπ.
- Διαλέξεις, σεμινάρια, ημερίδες, εργαστήρια, happenings, διαγωνισμοί: θα αποτελούν ένα οργανικό μέρος του φεστιβάλ, που θα συμπληρώνουν το συναυλιακό μέρος.
- Η σύνδεση της μουσικής με άλλες τέχνες (χορός, εικαστικά, ποίηση) είναι καλοδεχούμενη, αλλά και αναγκαία κατά τη γνώμη μας (όπως άλλωστε έγινε και στα δύο προηγούμενα φεστιβάλ υπό τη καλλιτεχνική διεύθυνση της Κορίνας Βουγιούκα).
- Αυτονόητη και αναγκαία συνθήκη όλου αυτού του εγχειρήματος, η απαγκίστρωση ενός τέτοιου φεστιβάλ από την εποπτεία του Δημοτικού Ωδείου της πόλης και τις εκάστοτε πρακτικές (που συνιστούν την ευλογία των καλλιτεχνών του οικείου κύκλου και αποκλεισμό αυτών που αποτελούν απειλή, ή είναι απλώς… δυσάρεστοι!) του καλλιτεχνικού του διευθυντή. Ανάλογο της παρούσης κατάστασης δεν υπάρχει στη χώρα μας, ούτε στο εξωτερικό.
- Αντί αυτού, λοιπόν, τί μπορεί να γίνει; Κάποια φεστιβάλ καταφεύγουν σε εταιρείες management. Εμείς μπορούμε να κάνουμε κάτι ακόμα καλύτερο (αλλά και πιο οικονομικό), διότι διαθέτουμε ένα πολύ υψηλό πολιτιστικό επίπεδο και το ανάλογο ανθρώπινο καλλιτεχνικό δυναμικό. Κι επειδή μιλάμε για φεστιβάλ μουσικής, η Καβάλα έχει βγάλει πολλούς ταλαντούχους μουσικούς, από τους οποίους κάποιοι κάνουν και διεθνή καριέρα, ενώ οι υπόλοιποι απασχολούνται και εργάζονται, είτε στην πόλη, είτε στην υπόλοιπη Ελλάδα, προσφέροντας έργο σε πανεπιστήμια, ωδεία, ορχήστρες και σχολεία. Αυτοί, λοιπόν, θα μπορούσαν να αποτελέσουν τον πυρήνα μιας καλλιτεχνικής επιτροπής, η οποία μέσα από τον καταμερισμό ευθυνών και αρμοδιοτήτων, αλλά και τη διάχυση των ιδεών και γνωριμιών τους, να συγκροτούν κάθε φορά το καλλιτεχνικό πρόγραμμα του φεστιβάλ και να διαχειρίζονται τα οργανωτικά θέματα του φεστιβάλ. Επιπλέον, σ’ αυτή την επιτροπή θα μπορούσαν να συμμετάσχουν και άνθρωποι από τον ευρύτερο καλλιτεχνικό κύκλο της πόλης μας και να προσφέρουν κι αυτοί τις ιδέες και τη γνώση τους στην πραγμάτωση αυτού του εγχειρήματος. Τι, λοιπόν, πιο λογικό και σωστό για την πόλη μας, να χρησιμοποιήσει το καλλιτεχνικό δυναμικό που διαθέτει και υπό την εποπτεία και οικονομική στήριξη του Δήμου Καβάλας, να δημιουργήσει ένα αξιοζήλευτο φεστιβάλ. Φανταστείτε μία τέτοια ομάδα μουσικών και ανθρώπων της τέχνης, τι θα μπορούσε να πετύχει με τις ιδέες, τις γνωριμίες και τη δυναμική της!
- Η προβολή δημιουργών της πόλης μας, σε όλα τα προβαλλόμενα είδη μουσικής και η συνεργασία αυτών με άλλους καλλιτέχνες, είναι ένα σημαντικό ζητούμενο.
Το παρόν κείμενο δεν αποτελεί μία εξαντλητική πρόταση αναθεώρησης του φεστιβάλ «Παπαϊωάννου», αλλά κυρίως ένα σημείο αναφοράς για να προβληματιστούμε τί φεστιβάλ θέλουμε (αν βεβαίως το θέλουμε) και να πράξουμε αναλόγως, ώστε να το κάνουμε πραγματικότητα. Εμείς, οι Καβαλιώτες, ξέρουμε από μεγάλες και πετυχημένες διοργανώσεις, είτε πολιτιστικές, είτε αθλητικές, είτε άλλους είδους! Στην περίπτωση του φεστιβάλ «Παπαϊωάννου», δυστυχώς, αυτό είναι ακόμα όμηρος των πρακτικών αυτών που το έχουν οικειοποιηθεί τόσα χρόνια (με τα χρήματα του Δήμου Καβάλας, βέβαια, άρα τα δικά μας χρήματα), αποκλείοντας τους «ανεπιθύμητους» και διατηρώντας ένα θεματολογικό χαρακτήρα στενό και μη ελκυστικό.
Συνοψίζοντας, η πρότασή μας αποβλέπει στη θεματολογική διεύρυνση του φεστιβάλ, τη διοργανωτική εξέλιξή του με την ανάλογη ανταπόκριση στο κοινό, και τέλος (και σημαντικότερο), την ανάληψή του από μία ομάδα Καβαλιωτών, μουσικών και ατόμων από τον ευρύτερο καλλιτεχνικό χώρο (καλλιτεχνική επιτροπή), η οποία υπό την εποπτεία και την οικονομική στήριξη του Δήμου Καβάλας, θα καταστήσει αυτό το φεστιβάλ πραγματικό πόλο έλξης για την ευρύτερη περιοχή: ένα πλήρες και αξιομνημόνευτο φεστιβάλ μουσικής.
Για τελευταίο αφήσαμε το μόνο έλλειμμα που έχουμε ως πόλη, το οποίο δυστυχώς δεν μπορούμε να αναπληρώσουμε άμεσα: ένα χώρο, που να μπορεί να φιλοξενήσει μουσική εκδήλωση μεγάλου μουσικού σχήματος, π.χ. μία ορχήστρα. Μία βόλτα στη γειτονική μας Δράμα, θα σας στενοχωρήσει αφάνταστα και θα σας πείσει για το πόσο (πολύ) πίσω είμαστε σ’ αυτό το θέμα. Η δημοτική αρχή που θα δρομολογήσει και θα κάνει πραγματικότητα ένα τέτοιο χώρο στην πόλη μας, αναμφισβήτητα θα μνημονευτεί με χρυσά γράμματα στις σελίδες της πολιτιστικής ιστορίας μας. Είμαι πεπεισμένος πως αν υπάρχει θέληση, όλα τ’ άλλα εμπόδια ξεπερνιούνται. Επί τούτου, μία άκρως ενδιαφέρουσα πρόταση που έφτασε στα αυτιά μου: υπάρχει οικόπεδο του Δήμου στην περιοχή της Νεαπόλεως (ΔΕΠΟΣ) με υπέροχη θέα και άπλετο χώρο για υποδομές πάρκινγκ, όπου θα μπορούσε να ανεγερθεί ένα πολιτιστικό μέγαρο για τέτοιου είδους εκδηλώσεις. Ένα στολίδι για την πόλη μας! Γιατί όχι; Δεδομένης της γενικότερης έλλειψης χώρων για μουσικές εκδηλώσεις στην πόλη μας, αυτή η ιστορία έπρεπε να είχε διευθετηθεί από… χθες!
Έχω εμπιστοσύνη στην παρούσα δημοτική αρχή, η οποία έχει αποδείξει ότι μπορεί να παράγει έργο. Οπότε, ιδέες υπάρχουν, ικανοί άνθρωποι υπάρχουν, ας προχωρήσουμε λοιπόν στις πράξεις!
Δρ. Κων/νος Θ. Χίζαρης
Συνθέτης-καθηγητής Ανωτέρων Θεωρητικών Μουσικής, καλλιτεχνικός διευθυντής Ωδείου «Νεάπολις»
